Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị Vũ Trọng Kim mặc niệm trước hài cốt Anh hùng Nguyễn Thị Vân Liệu.

Hai người bạn chiến đấu, hai liệt sĩ, hai Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Thị Vân Liệu và Nguyễn Thị Nhạ "lạc" nhau 36 năm, cho đến đêm Huyền thoại Trường Sơn, đồng đội của hai chị - qua sóng truyền hình - mới tìm ra được. Bây giờ, hai người bạn đã về nằm bên nhau giữa những người đồng đội của mình. Họ vẫn như thế, mãi mãi tuổi hai mươi...

Nữ anh hùng phá bom trên tuyến lửa

Chị là Nguyễn Thị Vân Liệu, tên thật là Nguyễn Thị Liệu, sinh năm 1945 tại xã Thi Sơn, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam. Ngày 28/6/1965, theo tiếng gọi của tiền tuyến, cô gái 20 tuổi Nguyễn Thị Liệu tình nguyện nhập ngũ. Từ quê nhà ra thẳng tuyến lửa Trường Sơn, làm nhiệm vụ tại Binh trạm 14, Đoàn 559 (bộ đội Trường Sơn), Vân Liệu đã trực tiếp có mặt trên các tuyến đường bị máy bay địch bắn phá ác liệt nhất.

Nhiều người kể rằng, nửa cuối những năm 60, trên các "tọa độ lửa" của Trường Sơn - các "cung đường tử thần", bom địch đủ các loại thả dày như rải thảm. Cả ngày lẫn đêm, tất cả các đơn vị công binh, TNXP đã căng hết sức ra mặt đường để phá bom, san đường, thông xe cho những chuyến xe bộ đội chở quân lương, vũ khí đạn dược kịp ra tiền tuyến. Đường vừa thông thì máy bay địch lại trút bom xuống phá hủy, hàng trăm hàng ngàn quả bom nổ chậm vùi sâu trong lòng đất, hiểm họa luôn luôn rình rập. Trong nỗ lực gỡ mìn phá bom thông đường, rất nhiều TNXP, bộ đội công binh đã anh dũng hy sinh. Nhiều xe, hàng trúng bom đã bốc cháy. Rất nhiều cung đường bị tắc nghẽn, kéo theo những chuyến xe nằm dài chờ đợi trong khi mặt trận đang cần chi viện. Những tổn thất, thương vong rất lớn vào thời điểm ấy đã đặt bộ đội ta vào tình thế khó khăn không nhỏ, đòi hỏi bằng cách nào đó, phải vừa hạn chế thấp nhất những tổn thất hy sinh, vừa đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ thông đường, thông xe ra mặt trận.

Giữa lúc đó, cô trung sĩ công binh trẻ Nguyễn Thị Vân Liệu đã nảy ra sáng kiến dùng bộc phá để phá bom nổ chậm, một giải pháp rất hiệu quả và an toàn, tránh được những thương vong không cần thiết. Từ sáng kiến của Vân Liệu, rất nhiều đoạn đường có bom nổ chậm, những "cửa tử" trên tuyến Trường Sơn đã được thông suốt, đảm bảo cho hàng ngàn chuyến xe vào chiến trường miền Nam an toàn. Cũng từ đây, tuổi trẻ trên đường Trường Sơn đã sôi nổi dấy lên phong trào thi đua chiến đấu và phục vụ chiến đấu theo gương Nguyễn Thị Vân Liệu - một phong trào thi đua đã góp phần không nhỏ làm nên những chiến công huyền thoại của bộ đội ta trên khắp các chiến trường.

Năm 1968, trong một lần trực tiếp tham gia phá bom nổ chậm trên đường Trường Sơn, Vân Liệu đã bị thương nặng. Chị được đưa về bệnh viện dã chiến ở biên giới Việt - Lào. Tại đây, các bác sĩ đã tiến hành phẫu thuật nhưng do vết thương quá nặng, chị đã hy sinh khi mới 23 tuổi đời... 33 năm sau ngày Nguyễn Thị Vân Liệu hy sinh, những công lao cống hiến của chị đã được Nhà nước truy tặng danh hiệu cao quý: Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam.

Kỳ ngộ sau 36 năm

Rất nhiều năm sau ngày hòa bình, những người thân và đồng đội của Nguyễn Thị Vân Liệu vẫn chưa biết chị đang nằm lại nơi đâu giữa núi rừng Trường Sơn. Người thân không tìm ra chị, còn những người quản trang tại Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn thì biết tại khu mộ Hà Nam Ninh có một phần mộ của liệt sĩ mang tên Vân Liệu nhưng lại ghi quê quán tại xã Kim Sơn (thay vì xã Thi Sơn) nên không ai nghĩ đó chính là phần mộ của người nữ anh hùng. Hơn 30 năm, người con gái Hà Nam đã lặng lẽ nằm lại giữa lòng Trường Sơn như thế.

Cho đến ngày Thương binh - liệt sĩ 27/7/2004, tên của chị đã được trang trọng nhắc đến trong chương trình truyền hình trực tiếp Huyền thoại Trường Sơn do Đài Truyền hình Việt Nam thực hiện tại nghĩa trang liệt sĩ lớn nhất cả nước. Người dẫn chương trình Diễm Quỳnh khi dâng hương và đặt hoa trắng lên phần mộ Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Thị Nhạ đã nhắc đến tên chị Vân Liệu - nữ Anh hùng liệt sĩ cùng đơn vị chiến đấu với Nguyễn Thị Nhạ, kèm theo một chi tiết quan trọng được sóng truyền hình gửi đi khắp cả nước: Phần mộ Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Thị Vân Liệu hiện chưa được tìm thấy. Ai có thông tin về chị xin thông báo về số điện thoại nóng 090...

Biên tập viên Thạch Lựu, người trực tiếp nhận thông tin gọi vào đường dây nóng kể lại: Chỉ ít phút sau khi VTV3 phát trực tiếp cảnh quay MC Diễm Quỳnh tại khu mộ Anh hùng - Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn, đã có người gọi điện đến. Đó là một bác sĩ người miền Bắc, ông cho biết mình là bạn của vị bác sĩ đã trực tiếp phẫu thuật cho Vân Liệu nhưng không thành công tại bệnh viện dã chiến ở biên giới Việt - Lào. Theo lời kể của bạn ông thì sau khi hy sinh, chị Vân Liệu đã được đưa về an táng tại khu mộ tạm của bộ đội Trường Sơn ngày ấy và một thời gian sau thì được đưa vào khu mộ Hà Nam Ninh - Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn. Như vậy, dù có một chút sai lệch về thông tin nhưng phần mộ của nữ liệt sĩ Vân Liệu tại khu mộ Hà Nam Ninh chính là phần mộ của Anh hùng Vân Liệu mà lâu nay người thân và đồng đội vẫn đang tìm kiếm.

Thông tin đến nhanh và bất ngờ không chỉ với người xem truyền hình trên cả nước mà còn cả với những người làm chương trình. Đây là một chi tiết thật ý nghĩa cho một chương trình truyền hình lớn tại Quảng Trị. Những ngày cuối tháng 12/2004, lãnh đạo tỉnh, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội cùng với Ban Quản lý Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn đã trang trọng làm lễ đưa hài cốt liệt sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nguyễn Thị Vân Liệu từ khu mộ Hà Nam Ninh về an táng tại khu mộ Những anh hùng Trường Sơn. Cuộc hội ngộ sau 36 năm của hai người nữ anh hùng trên tuyến lửa Trường Sơn ngày nào - Nguyễn Thị Vân Liệu và Nguyễn Thị Nhạ - đã diễn ra như thế. Bây giờ các chị về cùng nhau giữa lòng đất Quảng Trị, mãi mãi ở tuổi hai mươi tươi trẻ và những chiến công bất tử cùng với các tượng đài...

Theo nld.com.vn