Ngọn nến tri ân cho những người nằm lại. Ảnh: Mai Thắng

Cách đây 40 năm về trước, Thành cổ Quảng Trị từng là chiến trường khốc liệt. Trận chiến đấu 81 ngày đêm diễn ra giữa Thành cổ Quảng Trị năm 1972, là trận chiến đấu oai hùng, là khúc ca bi tráng nhất được tạc vào lịch sử. Chính mảnh đất kiên cường anh dũng này đã nhuộm máu hàng ngàn chiến sĩ và nhân dân mọi miền đất nước đã tham gia trận đánh lịch sử đó.

Thành cổ một thời hoa lửa

Sau gần một ngày đêm hành trình, đoàn công tác chúng tôi đến Thành cổ Quảng trị. Sau 37 năm xây dựng từ khói lửa chiến tranh, Thành cổ Quảng Trị đã thay da đổi thịt. Những hố bom hằn sâu năm xưa rải rác hai bên dòng sông Thạch Hãn, nay đã là những cánh đồng lúa xanh mướt, và những căn nhà san sát kề nhau.

Nhưng ẩn trong những ngôi nhà mái ngói đỏ tươi và cánh đồng xanh mướt ấy, là dấu tích của một thời hoa lửa. Câu chuyện về trận chiến đấu 81 ngày đêm ở Thành cổ Quảng Trị năm 1972, được cựu chiến binh Nguyễn Thanh Bình kể trong trào dâng xúc động.

Ngày 28/6/1972, Mỹ - ngụy bắt đầu huy động cả lực lượng bộ binh, thủy quân lục chiến, không quân, với hàng loạt vũ khí hiện đại, như máy bay phản lực, tàu khu trục và tuần dương hạm; cùng các loại bom bi, bom phạt, bom đào, bom dù, pháo khoan, pháo chụp… với mục tiêu cao nhất là nghiền nát Quảng Trị và chiếm bằng được Thành Cổ.

Tại đây, chúng đã dội hàng ngàn tấn bom đạn xuống các làng mạc, dọc bờ sông Thạch Hãn, và các căn cứ quân sự của ta. Tính trung bình một ngày địch huy động từ 150 đến 220 lần máy bay phản lực, từ 70 đến 90 lần máy bay B52, từ 12 đến 16 tàu khu trục và tuần dương hạm… đánh vào Thành cổ.

Trước âm mưu và những đòn tấn công nham hiểm của quân thù, bộ đội chủ lực cùng quân và dân Quảng Trị đã bám đất giữ làng, vận dụng các hình thức chiến thuật như bí mật, phục kích, vận động, chống càn tổ chức nhiều trận đánh, từng bước đẩy lùi những cuộc tấn công dữ dội của địch. Cuộc chiến đấu không cân sức một bên là bộ đội chủ lực cùng quân dân Quảng Trị với tinh thần yêu nước nồng nàn và chí căm thù giặc sâu sắc, một bên là hàng chục ngàn binh lính Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn với vũ khí hiện đại, trang bị từ chân đến đầu. Song với tinh thần quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh, quân dân Quảng Trị đã chiến đấu ngoan cường và giành nhiều thắng lợi. Trong suốt 81 ngày đêm chiến đấu ở Thành cổ Quảng Trị, máu xương của hàng nghìn chiến sĩ đã đổ xuống sông Thạch Hãn, hòa vào lòng đất mẹ.

Cho đến hôm nay, đã 40 năm kể từ ngày quân Mỹ nổ súng tấn công Thành Cổ Quảng Trị, vẫn chưa có tài liệu, hay con số thống kê chính xác về số liệt sĩ đã ngã xuống, nằm trong Thành cổ. Thế nhưng có một điều ai cũng biết: Các anh nằm xuống khi tuổi đời rất trẻ, gác lại bao ước mơ hoài bão thời trai trẻ, dâng hiến tuổi xuân của mình vì nền độc lập của Tổ quốc.


Thả hoa đăng tưởng niệm các liệt sĩ trên dòng sông Thạch Hãn. Ảnh: Lê Bá Dương

Cựu chiến binh Lê Bá Dương đã từng cầm súng chiến đấu trên chiến trường Quảng Trị. Ngày ông trở lại Quảng Trị, cũng là ngày dòng sông Thạch Hãn - nơi ôm ấp hàng ngàn liệt sĩ ngập tràn hoa huệ trắng. Khi chúng tôi hỏi chuyện ông Dương đang thả hoa huệ trên dòng Thạch Hãn, ông xúc động bảo: “Đó là nghĩa cử của những người đang sống, là chút tình tri ân đối với đồng đội đã vĩnh viễn hi sinh”.

Ông Dương tặng chúng tôi mỗi người một tấm ảnh chụp dòng sông Thạch Hãn. Lồng ghép trong ấy là các trận chiến đấu oanh liệt năm 1972. Ông đọc 4 câu thơ đầy tình nghĩa tặng những người nằm xuống: Đò xuôi Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/ Có tuổi 20 thành sóng nước/ Vỗ yên bờ bãi mãi ngàn năm.

Nước mắt, mồ hôi rơi nhòa trên mộ

Những ngày này, nghĩa trang Trường Sơn đón hàng triệu lượt người đến thăm viếng. Trong dòng chảy bất tận ấy, có những mái tóc bạc phơ đi tìm đồng đội, có người vợ đi tìm mộ chồng, có những người con đi viếng mộ cha, và cả những người khách thập phương đến nghĩa trang này chỉ mong thắp một nén hương thành kính tri ân lên mộ các liệt sĩ.

Đi thành hàng lặng lẽ, chúng tôi cố giữ những giây phút thiêng liêng, vậy mà vẫn bật ra tiếng nấc nghẹn ngào. Nghĩa trang Trường Sơn ngột ngạt hơn bởi nắng lửa gió Lào, nhưng cũng không ngăn được bước chân của những đoàn viên, thanh niên khối lực lượng vũ trang và thanh niên tình nguyện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Cả Trường Sơn dường như một màu khói trắng, nghi ngút khói hương và dòng người viếng thăm bất tận. Mặc dù trước khi lên xe đến Trường Sơn, chúng tôi đã phân công mỗi người một việc, nhưng đến nghĩa trang, sự rạch ròi ấy không còn phân định được nữa.

Ai cũng mong mình làm việc bằng hai và coi đó như nghĩa cử đối với các liệt sĩ. Chị Thu Trang ở khối công nhân giày da Vũng Tàu không cầm được nước mắt khi cắm hương vào những mộ liệt sĩ chưa biết tên: “Lần đầu tiên em đến nghĩa trang Trường Sơn. Em thực sự không thể nào cầm được nước mắt. Đến đây, em mới hiểu sự hy sinh của các anh quá lớn. Thế hệ của chúng em hôm nay, phải kế thừa truyền thống của các anh; cũng là đạo lý uống nước nhớ nguồn, là nghĩa cử, lòng tri ân đối với những người đã khuất”.

Chị Trần Kim Danh, Bí thư Huyện đoàn huyện Long Điền chia sẻ: “Về với Trường Sơn lần này là về với cội nguồn, với tất cả tấm lòng và nghĩa cử của thế hệ trẻ đối với các anh hùng liệt sĩ. Không phải riêng tôi, mà tất cả mọi người, ai cũng chung một tấm lòng một nghĩa cử thiêng liêng như thế. Thế hệ chúng tôi hôm nay được sống và học tập trong công sở có tiện nghi hiện đại là nhờ công ơn chiến đấu và sự hy sinh quên mình của các anh. Tiếp bước truyền thống, không chỉ là trách nhiệm, mà còn là nghĩa tình của những người đang sống đối với những người đã khuất”.

Anh Nguyễn Văn Chiến, Bí thư Đoàn cơ sở Đoàn M Hải quân dẫn 200 đoàn viên thanh niên khối lực lượng vũ trang chia sẻ: “Về với các anh là về với đồng đội. Trong thời chiến, các anh đã hy sinh quên mình để giành độc lập, thì chúng tôi phải có trách nhiệm giữ gìn sự độc lập ấy. Đó là sứ mệnh của người lính thời bình, là tình đồng đội thiêng liêng của những người lính”.

Trong chuyến hành hương về nghĩa trang Trường Sơn lần này, trong đoàn chúng tôi có chị Nguyễn Vân Liên, con liệt sĩ Nguyễn Văn Hạnh. Mộ ba của Liên nằm ở khu B. Thắp nén hương khấn ba bình an nơi chín suối, mắt Liên đỏ hoe xúc động: “Em sinh ra không thấy mặt ba, chỉ biết ba qua di ảnh và lời mẹ kể. Năm nào em cũng đến Trường Sơn vào dịp tháng 7. Mỗi lần đến đây là một lần xúc động. Em tự hào vì được nối tiếp truyền thống của gia đình. Thế hệ thanh niên chúng em hôm nay phải hành động bằng việc làm thực tế, cùng chung lưng góp sức xây dựng nghĩa trang Trường Sơn thiêng liêng hơn, đẹp hơn, với tất cả lòng kính trọng và nghĩa cử cao đẹp, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.

Những người lặng thầm khói nhang

Ở nghĩa trang Trường sơn và nghĩa trang Đường 9 Nam Lào có hơn 20 ngàn ngôi mộ liệt sĩ, trong đó có nhiều mộ liệt sĩ chưa biết tên, là nghĩa trang qui tập nhiều mộ liệt sĩ nhất của cả nước, chia thành nhiều khu, với nhiều phần mộ, như khu mộ liệt sĩ thời chống Pháp, thời chống Mỹ, khu mộ các anh hùng liệt sĩ chưa biết tên. Những người trông coi ở nghĩa trang này được người dân gọi thân mật là “Những người thầm lặng khói nhang”.

Theo ông Nguyễn Văn Thông, một trong những người chuyên nhang khói cho các liệt sĩ: “Để qui tập mộ liệt sĩ theo khu vực, thẳng hàng lối, biết bao mồ hôi công sức trí tuệ, máu và nước mắt của nhiều người, có người đã vĩnh viễn nằm lại trên những cung đường, những cây cầu đi tìm mộ đồng đội”- ông Thông chia sẻ. Nói về số lượng mộ ở nghĩa trang Trường Sơn, ông Thông cho biết: “Nghĩa trang Trường Sơn, Đường 9 là nghĩa trang Quốc gia với hơn 20.000 ngôi mộ của nhiều thời kỳ khác nhau. Để qui tập phần mộ theo khối là cả một núi công việc. Cho dù đã có kế hoạch dài hơi, nhưng chúng tôi phải làm ngày làm đêm, không kể nắng mưa mới có thể phục vụ nhân dân cả nước đến thăm. Những ngày tháng 7 này, người đổ về đây nhiều hơn. Người đi tìm mộ, người đi thăm viếng. Công việc của những người trông coi nghĩa trang cũng nhiều hơn. Ngoài tu chỉnh vệ sinh, sơn sửa, chúng tôi đã đào gần 1.000 hố sẵn đón hài cốt liệt sĩ thất lạc tìm kiếm được đem về”.

Tạm biệt Trường Sơn, tạm biệt các anh hùng liệt sĩ. Vòng hoa trước mộ viếng các anh hôm nay gói cuộn trong đó ân tình, nghĩa cử và lòng biết ơn sâu sắc của những người lính Cụ Hồ và thanh niên cả nước đối với các anh - những con người “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”...

Mai Thắng

Theo nghiatrangtruongson.vn