William Styron và James Baldwin, hai nhà văn lớn của Mỹ thế kỷ 20 đã dũng cảm vượt qua những rào cản đẫm nước mắt của nạn phân biệt chủng tộc để kết nên một tình bạn đẹp, kéo dài qua hàng thập kỷ. Khi Styron qua đời hôm 1/11, sợi dây cuối cùng của tình bằng hữu cao đẹp này mới lìa đứt.

Styron, tiểu thuyết gia da trắng và Baldwin nhà văn da đen, gặp nhau tại Manhattan vào những năm 1950. Styron sinh trưởng tại miền nam Virginia giàu có, còn Baldwin lớn lên trong khu phố nghèo Harlem (New York) của cộng đồng người châu Phi tại Mỹ. Styron từng là lính thuỷ còn Baldwin chỉ là một tay chơi nhạc jazz đồng tính trong những quán bar ở khu phố nghèo.

Styron là cháu trai của một chủ nô, còn Baldwin là cháu trai của một kẻ nô lệ.

Styron, cao to, lực lưỡng, đi lại như một con gấu kềnh càng, còn Baldwin, thấp, bé, nhẹ nhàng như một con chim. Trong những năm 1950, dường như tất cả mọi người đều đọc những tạp chí lớn đương thời như Harper's, the Atlantic, the Reporter. Baldwin, vốn là một kẻ thường xuyên đọc nát những gì có chữ viết, đã lần đầu tiên biết đến cuốn tiểu thuyết đầu tay của Styron Lie Down in Darkness.

Nhà văn James Baldwin.

"Bất chấp tất cả những khác biệt bên ngoài, họ dường như tìm được sự đồng điệu từ trong sâu thẳm tâm hồn nhau”, Rose Styron, vợ goá của William, cho biết: “Họ nói chuyện liên miên với nhau về nạn phân biệt chủng tộc, về những ngày tháng tuổi thơ”.

Dẫu sự phân biệt chủng tộc thấm vào không khí, vào cả bụi đất của nước Mỹ nhưng Baldwin vẫn ngồi trước, Styron ngồi sau, họ cùng nhau sáng tác.

Chênh lệch giữa hai người về tuổi đời và tuổi nghề không nhiều. Styron sinh năm 1925, Baldwin năm 1924.

Cuốn tiểu thuyết đầu tay của Styron là câu chuyện về tấn bi kịch của một gia đình miền Nam. Lúc tác phẩm ra đời, năm 1951, nhà văn mới 26 tuổi. Tác phẩm đầu tay của Baldwin - Go Tell It on the Mountain xuất bản năm 1952, tiếp đó là Notes of a Native Son, năm 1955.

Nhà văn James Baldwin.

Đầu những năm 1960, Styron đã làm việc cật lực và tậu được một căn nhà ở Roxbury, bang Connecticut. Năm 1961, ông nhận được một cuộc điện thoại. Một người bạn chung của hai người cho biết Baldwin đang rơi vào tình trạng vô gia cư và gặp rất nhiều khó khăn. Không chút ngần ngại, Styron đã đón bạn mình về căn nhà mới.

Nhưng Baldwin, vốn là người đãng trí và đồng bóng, lại gây cho nhà Styron không ít khó chịu. Điển hình là chuyện cơm nước. Baldwin thường xuyên đến bàn ăn muộn, để mặc gia đình Styron treo bụng rỗng ngồi chờ.

Thường thì sau khi cơm canh đã dọn sẵn, mời mọc đến 3-4 lần, Rose vẫn chưa thấy bóng dáng Baldwin đâu.

Phải đến khi nhà Styron phát cáu, ông bạn vàng mới ẻo lả xuất hiện nơi bậu cửa, dáng người lũn chũn, mắt mở to, rối rít xin lỗi vì sự hồn nhiên của mình. Thế là Rose lại phải lọ mọ hâm nóng thức ăn trong khi mọi người thưởng thức nhạc jazz và cười vang với những câu chuyện đùa.

“Bill (tên gọi thân mật của Styron) rất trân trọng khiếu hài hước của Baldwin”, Rose Styron nói.

Styron là tác giả cuốn The Confessions of Nat Turner - tiểu thuyết từng đoạt giải Pulitzer. Về sau ông thú nhận, chính Baldwin là người đã thuyết phục ông viết về Turner - nhà lãnh đạo phong trào nổi dậy của những người nô lệ. Cuốn sách được xuất bản năm 1967.

Bất chấp việc đã giành được giải thưởng và nhận được những lời ca ngợi từ các nhà phê bình, Styron vẫn phải hứng chịu phản ứng gay gắt từ cộng đồng người da đen. Họ cho rằng, nhà lãnh đạo của họ đã được miêu tả không trung thực. Không lâu sau, một cuốn sách khác - William Styron's Nat Turner: Ten Black Writers Respond - xuất hiện, quyết liệt chỉ trích tiểu thuyết của Styron.

Chống lại “phản ứng của 10 nhà văn da đen” (Ten Black Writers Respond), có hai người da đen khác đứng lên bảo vệ Styron. Đó là Baldwin và nhà sử học John Hope Franklin. Baldwin khẳng định Styron là một nhà tiểu thuyết, ông có quyền hư cấu để sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật.

“Tôi cho rằng đây là một cuốn tiểu thuyết xuất sắc. Đã là tiểu thuyết, Styron có quyền tự do sáng tạo”, Franklin cho biết.

"Baldwin đã rất dũng cảm khi đứng ra bảo vệ cuốn tiểu thuyết. Nhiều năm sau khi xuất bản, tác phẩm này vẫn ám ảnh Styron”, Reynolds Price, người quen biết lâu năm với Styron, cho biết.

"Đó là một tình bạn đáng quý. Hai người đã vượt qua sự ghen tỵ và những hiềm khích thường tình. Tôi chưa bao giờ thấy họ có ác ý gì với nhau”, bà Styron nói.

Baldwin sau đó chuyển sang Pháp sinh sống. Ông qua đời năm 1987. Gia đìn Styron đã tham dự tang lễ của nhà văn ở New York. Và bây giờ khi Styron qua đời, họ có thể đã gặp nhau ở một thế giới khác. 

Theo vnexpress